تیغچه تراشکاری یکی از اصلی‌ترین ابزارها در صنعت ماشین‌کاری و فلزکاری است. این ابزار کوچک اما بسیار مهم، وظیفه براده‌برداری، شکل‌دهی، و پرداخت دقیق قطعات فلزی را بر عهده دارد. شناخت درست تیغچه، نوع متریال، فرم لبه‌ها و نحوه استفاده صحیح از آن می‌تواند نقش مهمی در کیفیت نهایی قطعه و سرعت کار داشته باشد. در این مقاله، به‌طور کامل به معرفی انواع تیغچه تراشکاری، نکات فنی، برندهای معتبر و عوامل مهم در خرید تیغچه تراشکاری می‌پردازیم.

تیغچه تراشکاری چیست؟

تیغچه (Insert) ابزاری است که روی قلم تراش (Holder) نصب می‌شود و با چرخش قطعه یا ابزار، عملیات تراش روی سطح فلز انجام می‌شود. تیغچه‌ها معمولاً از متریال‌های مقاوم مثل کاربید تنگستن (Carbide) یا الماس صنعتی (CBN / PCD) ساخته می‌شوند و دارای استانداردهای مختلفی از نظر شکل، زاویه، نوع نوک و لبه هستند.

تیغه تراشکاری چیست؟

انواع تیغچه تراشکاری بر اساس فرم تراش و شکل یال (لبه براده‌برداری)

یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های تیغچه تراشکاری، فرم لبه یا یال تراش آن است که مستقیماً بر نوع براده‌برداری، کیفیت سطح، و میزان باربرداری تأثیر دارد. شناخت این فرم‌ها به انتخاب درست ابزار بر اساس کاربرد کمک می‌کند. در ادامه، به بررسی انواع فرم یال تیغچه می‌پردازیم:

1. تیغچه با یال چهارگوش (Flat or Square Edge)

این نوع تیغچه دارای لبه‌های مستقیم و زاویه‌دار است و یکی از رایج‌ترین انواع در صنایع عمومی است. یال چهارگوش معمولاً در مدل‌هایی مثل CNMG، SNMG، TNMG دیده می‌شود.

کاربردها:

• مناسب برای تراش خشن (Roughing)

• ایده‌آل برای برداشتن لایه‌های ضخیم در یک مرحله

• عملکرد قوی در برابر لرزش و فشار بالا

مزایا:

• استحکام بالا در عملیات سنگین

• دارای چندین لبه قابل استفاده

• قابل استفاده در ابزارگیرهای متنوع

2. تیغچه با یال گرد (Radius Edge or Round Tip)

این تیغچه‌ها دارای لبه خمیده یا نوک گرد هستند که باعث برش نرم‌تر و کاهش تنش در قطعه می‌شود. کدهایی مثل RNGN، RCGT، RNMG به این دسته تعلق دارند.

کاربردها:

• مناسب برای پرداخت نهایی سطح (Finishing)

• مناسب برای براده‌برداری یکنواخت از قطعات نازک یا دیواره‌دار

• استفاده در قطعات حساس و دقیق

مزایا:

• کاهش لب‌پر شدن قطعه

• افزایش کیفیت سطح پرداخت

• کاهش احتمال شکستن تیغچه

تیغچه تراشکاری گرد

3. تیغچه با فرم نوک تیز یا زاویه‌دار (Sharp Point / V-Type)

این تیغچه‌ها دارای نوک باریک و زاویه‌دار هستند، مانند مدل VNMG یا DCMT. این فرم برای ماشین‌کاری‌های دقیق و نواحی با دسترسی محدود طراحی شده است.

کاربردها:

• مناسب برای شکاف‌زنی، رزوه‌زنی و پرداخت دقیق

• مناسب برای نواحی باریک، شیارها و نقاطی با محدودیت فضا

مزایا:

• دقت بسیار بالا در ماشین‌کاری

• کنترل بهتر براده و کیفیت سطح

• مناسب برای دستگاه‌های CNC پیشرفته

4. تیغچه با لبه برش موج‌دار یا Chipbreaker (شکننده براده)

این نوع تیغچه‌ها دارای فرم خاصی روی سطح یال هستند که باعث شکستن بهتر براده‌ها می‌شود و از جمع شدن آن‌ها روی قطعه جلوگیری می‌کند. فرم براده‌شکن در کدهای مختلف (مانند PM، SM، GM) در کنار کد اصلی می‌آید.

کاربردها:

• عملیات تراشکاری پیوسته یا مواد چقرمه

• در سیستم‌های با سرعت بالا یا اتوماتیک (CNC)

مزایا:

• بهبود کنترل براده

• کاهش حرارت و اصطکاک

• افزایش عمر تیغچه و ابزارگیر

کدهای استاندارد تیغچه‌ها و معنای آن‌ها

تیغچه‌های تراشکاری طبق استاندارد ISO دارای کدهایی شامل حروف و اعداد هستند که اطلاعاتی درباره شکل، زاویه، ضخامت، اندازه و نوع نوک تیغچه می‌دهند. به عنوان مثال، CNMG 120408 به شکل تیغچه، زاویه، قطر و ضخامت اشاره دارد.
درک این کدها هنگام خرید تیغچه تراشکاری بسیار اهمیت دارد.

کاربرد تیغچه تراشکاری

کاربرد تیغچه تراشکاری در صنعت

از تیغچه‌ها در تراش‌کاری قطعات فولادی، چدنی، آلومینیومی، استنلس استیل، تیتانیوم و حتی پلاستیک‌های مهندسی استفاده می‌شود. با انتخاب تیغچه مناسب، می‌توان دقت برش، صافی سطح و سرعت تولید را افزایش داد. در صنعت خودروسازی، قالب‌سازی، ساخت قطعات هیدرولیکی و بسیاری دیگر، تیغچه تراش نقش حیاتی دارد.

نکات مهم در انتخاب تیغچه تراشکاری

1. جنس قطعه‌کار

برای فلزات سخت‌تر از تیغچه‌های کاربیدی یا CBN استفاده می‌شود، درحالی‌که برای فلزات نرم‌تر مانند آلومینیوم، تیغچه PCD یا کاربیدی با پوشش خاص بهتر است.

2. نوع ماشین‌کاری

آیا عملیات شما تراش خشن (Roughing) است یا پرداخت نهایی (Finishing)؟ این موضوع در انتخاب زاویه لبه و نوع تیغچه تأثیرگذار است.

3. زاویه و شکل تیغچه

زاویه پیشانی و فرم لبه (مربع، مثلثی، گرد و …) باید با نوع نگهدارنده و نوع براده‌برداری سازگار باشد.

4. برند و کیفیت ساخت

برندهای معتبر مانند ساندویک (Sandvik)، والتر (Walter)، ایسمکار (Iscar)، کی‌ین‌جی‌سی (KYGNC) و تنگ‌لوئی (Tungaloy) انتخاب‌های مطمئنی هستند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع دستگاه تراش

عوامل مؤثر بر طول عمر تیغچه تراشکاری

• سرعت برش (Cutting Speed)

• عمق برش (Depth of Cut)

• پیشروی ابزار (Feed Rate)

• سیستم خنک‌کننده و روانکاری

• استفاده از Holder مناسب و محکم

مزایا و معایب استفاده از تیغچه به‌جای سنگ‌زدن ابزار

نگهداری و استفاده ایمن از تیغچه تراشکاری

• حتماً از گیره یا نگهدارنده استاندارد استفاده شود

• در صورت لب‌پر شدن یا سایش بیش از حد، تیغچه را تعویض کنید

• از تماس دست با لبه تیغچه پرهیز کنید

• ابزارها را در جعبه مخصوص نگهداری کنید تا دچار آسیب نشوند

سوالات پرتکرار درباره تیغچه تراشکاری

1. تیغچه تراشکاری چند بار قابل استفاده است؟
بسته به نوع و مدل، برخی تیغچه‌ها دارای 4 یا 6 لبه قابل استفاده هستند. پس از سایش یک لبه، می‌توان آن را چرخاند.

2. آیا می‌توان از تیغچه ارزان استفاده کرد؟
بله، اما کیفیت برش و عمر مفید کاهش پیدا می‌کند. در کارهای دقیق یا تولید انبوه، استفاده از برندهای با کیفیت توصیه می‌شود.

3. فرق تیغچه CBN با کاربیدی چیست؟
CBN بسیار سخت‌تر از کاربید است و برای ماشین‌کاری قطعات سخت‌کاری شده استفاده می‌شود. کاربید بیشتر برای تراش‌های عمومی استفاده می‌شود.

جمع‌بندی

تیغچه تراشکاری ابزاری کلیدی در هر کارگاه ماشین‌کاری است. با انتخاب درست تیغچه متناسب با نوع قطعه و فرآیند، می‌توان بهره‌وری را افزایش داد و هزینه‌ها را کاهش داد. شناخت تفاوت بین تیغچه کاربیدی، الماسه، سرامیکی و CBN به شما کمک می‌کند که ابزار مناسب را برای کار خود انتخاب کنید. در نهایت، همیشه از برندهای معتبر خرید کنید و نصب و استفاده ایمن را جدی بگیرید.

بیشتر بخوانید: کاربرد دستگاه تراش سه میل