دستگاه تراش یکی از ابزار های بسیار کاربردی و حرفه ای است که برای تراشیدن و شکل دهی قطعات چوبی و فلزی به صورت دوار (چرخشی) استفاده می‌شود. و دستگاه تراش (باوجی) با چرخاندن قطعه مورد نظر با ابزار تراش میتواند کارهای مختلفی مثل روتراشی، کف تراشی یا شیار زنی استفاده کرد.

دستگاه تراش (باوجی)

همانطور که از مقدمه معلوم بود در رابطه با دستگاه تراش میخواهیم صحبت کنیم. دستگاه تراش ابزاری است که برای تراشیدن و شکل دهی به قطعات چوبی و فلزی معمولاً دوار به کار می رود.

در ادامه با قسمت ها مهم دستگاه تراش آشنا می‌شویم:

معرفی قسمت های مهم دستگاه تراش(اجزای دستگاه تراش):

قسمتهای مهم کنترل و تنظیم کننده: چرخ دستی یکی از اجزای مهم در دستگاه تراش می باشد. وظیفه اصلی چرخ دستی تنظیم و قرار دادن ابزار برش در قسمت دلخواه می باشد و چرخش آن معمولاً با دست صورت می گیرد به علاوه چرخش دستی موافق عقربه ساعت باعث می شود که محور به سمت قطعه کار جلو برود.

بیشتر بخوانید: خط کش دیجیتال چیست ؟

اجزای دستگاه تراش:

ماشین تراش از چهار قسمت متمایز تشکیل می گردد:

1-نگه داری مرغک ثابت: که همیشه در سمت چپ کارگر قرار دارد و شامل محور ماشین است.

2- نگهدار مرغک متحرک : که سمت راست کارگر بوده و می تواند روی میز تراش تغییر مکان دهد که مرغک میتواند از نوع مرغک ثابت یا مرغک متحرک باشد.

3- نگهدار ابزار : که به وسیله آن ابزار تراش میتواند حرکت طولی و عرضی و دورانی یا مورب داشته باشد.

4- میز تراش : که قطعات گفته شده در بالا روی آن سوار گردیده اند. انتهای مخروط ناقص مرغک ثابت که با فشار ، روی مقر خود در انتهای سمت راست محور تکیه دارد.

بیشتر بخوانید: دستگاه تراش سه میل

سوپرت فوقانی :

سوپرت فوقانی که روی سوپرت عرضی قرار دارد به وسیله دست قابل کنترل و بار دادن است از طرفی در زیر آن صفحه صاف و مدوری قرار دارد که محیط آن بین صفر تا 180 درجه مدرج شده باشد. با باز کردن پیچهای آن می شود سوپرت دستی را حول محور خود 360 درجه چرخاند. با این دستگاه می توان مخروطهای کوتاه داخلی و خارجی و مخروطهای کامل را نیز تراشید و در ضمن جهت روتراشی هم از آن استفاده کرد روی پیچ این دستگاه حلقه مدرجی وجود دارد که برای تنظیم بار دقیق مورد استفاده قرار می گیرد.

صفحه مخروطی تغییر محور اصلی :

صفحه مخروطی تغییر سرعت محور اصلی روی جعبه دنده سرعت قرار گرفته است که با چرخاندن آن بوسیله دست، هر یک از دورهای لازم را که قبلاً تعیین شده می توان بدست آورد.

سرعت ماشین بر حسب اندازه و نوع قطعه کار و نوع دنده تراشی که بکار برده می شود تعیین می گردد. به طور کلی سرعت ماشین بعد از اینکه قطعه کار و دنده تراش روی ماشین قرار گرفته تنظیم می شود.

بررسی عوامل موثر در انتخاب سرعت برش :

1. – جنس قطعه کار
2. – جنس ابزار
3. – دوام ابزار
4. – سطح مقطع براده
5. – انتخاب زاویه صحیح دنده

وظیفه اصلی دستگاه تراش: وظیفه اصلی دستگاه تراش تغییر در اندازه قطعات، فرم آنها، پرداخت کاری قطعات با یک یا چند عمل برش با تنظیم رنده تراش است. با سوار کردن وسائل و دستگاههای یدکی روی ماشین های تراش دامنه فعالیت آن بسیار گسترش پیدا کرده به طوری که می توان بوسیله آنها عملیات مختلفی را انجام داد. مثلاً با قرار دادن ابزارهایی مانند برقو، قلاویز و مته، عملیاتی چون برقوکاری، قلاویززنی و سوراخکاری روی دستگاه تراش به سادگی انجام می پذیرد.

نیروهایی که بر ابزار برش اثر می گذارند : 1- نیروی محوری 2- نیروی شعاعی 3- نیروی عمودی

عوامل سرعت برش مناسب برای هر ماشین :

1. – نوع رنده
2. – نوع کاری که تراشیده می شود
3. – مقدار عمق براده
4. – نوع تراشی که داده می شود
5. – سن و وضعیت ماشین
6. – مواد خنک کننده

انواع ماشین های تراش و ساختمان آنها:

1- ماشین تراش کوچک مرغک دار

 این نوع ماشین تراش برای آموزش و تراش کارهای کوچک مورد استفاده قرار میگیرد و چون اغلب کارها را بین دو مرغک می تراشند به همین جهت آن را ماشین تراش مرغک دار می گویند. به علاوه چون از این ماشین برای آموزش و کارهای کوچک استفاده می شود اغلب دستگاه انتقال حرکت آنها به صورت چرخ تسمه ای ساخته می شوند.

از نظر اندازه به دو شکل تقسیم می شوند : ماشین تراش کوچک رومیزی –  ماشین تراش کوچک پایه دار

2- ماشین تراش ابزار سازی

اختلاف این نوع ماشین ها با سایرین در این است که ماشین های ابزار سازی دارای دقت بیشتری نسبت به سایر ماشین ها داشته و نیز بعضی از آنها با دستگاههای مخصوص جهت تراشیدن کارهای دقیق تر مجهز می باشند. وظیفه این ماشینها تهیه ابزار و شابلن برای کارخانجات تولیدی و ماشین های تراش تولیدی است و چون از آنها برای کارهای کوچک و بزرگ استفاده می شود معمولاً آنها را به دو صورت رومیزی و پایه دار در دسترس قرار می دهند.

از نوع رومیزی آن برای تراش قطعات کوچک و کوتاه که دارای قطر کم هستند استفاده می شود. ماشین تراش پایه دار بصورت یک ماشین تراش دقیق و نسبتاً بزرگ که دارای سرعت های مختلف است ساخته شده اند، به علاوه دستگاه ترمز برای قطع و کنترل کردن سرعت مجهز میباشد.

3- ماشین تراش معمولی نرم شده

از این نوع ماشین ها اغلب در کارهای تولیدی استفاده می کنند زیرا که قدرت تولید آنها زیاد بوده و نیز قدری سنگین تر ساخته می شوند. از طرفی چون برای انجام کارهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند بدین جهت دارای مراحل سرعت بیشتر می باشند و برای انجام کارهای بزرگ بسیار مناسب است و از نظر استحکام بر سایر ماشین ها نیز برتری داشته و می تواند برای تولیدهای کم مورد استفاده قرار گیرد.

4- ماشین تراش پیشانی تراش

کارهایی که قطر آنها زیاد و طول نسبتاً کمی دارند به وسیله این ماشینها تراشیده میشوند، موارد استفاده دیگر آنها در کارخانجات لوکوموتیو سازی مخصوص ساختن چراغهای لوکوموتیو و نیز برای ساختن چرخ طیار بکار می برند.

5- ماشین تراش عمودی

همانطوری که از اسمش پیداست این ماشین به صورت عمودی قرار می گیرد. دستگاه قلم گیر بصورت منشور چند ضلعی است که می تواند عمودی در طول حرکت خطی داشته باشد، دستگاه سه نظام آن بسیار بزرگ است و به طور عمودی قرار گرفته و دارای حرکت دورانی است که برای گرفتن کارهای سنگین می باشد. در سوراخکاری هم از آن استفاده می کنند و چون نسبتاً سنگین است معمولاً دارای سرعت های زیاد نیست.

اجزای اصلی ماشین تراش و وظیفه هر یک از آنها:

ریل (میز) ماشین: ریل ماشین تراش یکی از قسمتهای اساسی ماشین تراش را تشکیل میدهد که به طور دقیق طراحی و ساخته می شوند و نیز بایستی دارای ساختمانی کاملاً محکم باشد، این قسمت روی پایه هایی که از چدن ساخته شده اند مستقر می باشند. دستگاههای دیگر از قبیل دستگاه حامل سوپرت و مرغک روی آن قرار میگیرند میز ماشین دارای راهنماهایی به شکل مثلثی یا ذوزنقه است که با دقت ماشینکاری شده اند دستگاههای دیگری که روی این راهنماها قرار میگیرند نسبت به محور ماشین یا قطعات کار بسته شده بر روی محور اصلی در یک راستا هستند.

– دستگاه یاتاقان محور اصلی: این قسمت در صورتی که ساختمان جعبه دنده ای داشته باشد شامل یک سری چرخ دنده با تعداد دنده های مختلف است، به کمک چرخ دنده ها که با محور اصلی یاتاقان بندی شده اند قطعه کار گردش داده میشود، در بعضی از ماشینها محور اصلی روی جعبه دنده سرعت به وسیله بلبرینگ کار گذاشته شده است.

– دستگاه مرغک: دستگاه مرغک که جنس آن از چدن می باشد می تواند بر روی میز حرکت کرده و در هر نقطه که لازم باشد آن را ثابت کرده و سپس عملیات تراشکاری را انجام داد.

این دستگاه دارای محور توخالی است که داخل آن به شکل مخروطی تراشیده شده است سطح آن کاملاً دقیق تراشیده شده است و به صورت اینچی یا میلی متری مدرج شده که بوسیله پیچی میتوان دستگاه مرغک را از محل اصلی خود منحرف کرد، همچنین به وسیله پیچ و مهره و بست می توان دستگاه مرغک را در روی میز ماشین در هر محل که لازم باشد ثابت کرد.

– دستگاه حامل سوپرت: دستگاه حامل سوپرت در شکل نمایشی با رنگ زرد مشخص شده است که سوپرت عرضی و قلم گیر و رنده تراش در روی آن بسته می شود. این دستگاه به صورت طولی بین مرغک و محور اصلی حرکتی، خطی دارد.

– جعبه دنده بار (گیربکس): این قسمت تأمین مقدار پیشروی رنده در حالت پیچ بری (پیچ تراشی) یا رو تراشی و نیز پیشانی تراشی استفاده می گردد. به این صورت که میله پیچ تراشی یا میله بار حرکت دورانی خود را از این جعبه دنده تغذیه میکند. با حرکت دورانی میله های پیچ بری و میله بار رنده تراشکاری در طول و عرض ماشین پیشروی کرده و قطعه کار تراشیده می شود. روی جعبه دنده، جدولی قرار دارد که شامل شیارهایی است که با قراردادن بین دسته تعویض در محل مناسب خود بدست می آید.

در نتیجه

در قرن 17 و 18 دستگاه تراش وجود داشته و تا به امروز تغییرات زیادی کرده است. شما میتوانید با دستگاه تراش روی چوب و سایر فلزات تراشکاری کنید و با دقت خیلی بالایی کار و طرح خود را ایجاد کنید. در این مقاله از معرفی تجهیزات و دستگاه تراش گرفته و تا نحوی کارکرد آن توضیح داده شده است. امیدوارم که اطلاعات خوبی از این مقاله به دست آورده باشید.