مقدمه
کار با دستگاه‌های تراش صنعتی همیشه با خطراتی همراه بوده است. این دستگاه‌ها که برای براده‌برداری و شکل‌دهی دقیق قطعات فلزی استفاده می‌شوند، اگر به‌درستی مورد استفاده قرار نگیرند، می‌توانند حوادث جدی و حتی مرگبار ایجاد کنند. از این رو، آشنایی با اصول ایمنی تراشکاری نه‌تنها ضروری، بلکه یک الزام قانونی و حرفه‌ای است.
براساس آمار منتشر شده از حوادث کارگاهی، دستگاه‌های تراشکاری جزو سه ماشین‌ابزار پرحادثه در محیط‌های صنعتی هستند. این موضوع اهمیت توجه به ایمنی را دوچندان می‌کند.
در این مقاله، با یک نگاه کامل و مرحله‌به‌مرحله به اصول ایمنی، تجهیزات حفاظتی، خطاهای رایج و نقش خدایار ماشین‌تراش در ارتقاء ایمنی کارگاه‌ها می‌پردازیم.
۱) چرا ایمنی در تراشکاری حیاتی است؟
۱.۱) کاهش خطرات جانی
دستگاه‌های تراش صنعتی اغلب با سرعت‌های بالا (صدها دور در دقیقه) کار می‌کنند. هر گونه خطا یا بی‌احتیاطی ممکن است باعث شود قطعه کار با سرعت بالا از سه‌نظام جدا شده و به اپراتور آسیب بزند.
برای مثال، یک قطعه استوانه‌ای که با سرعت 1200 دور در دقیقه می‌چرخد، می‌تواند ضربه‌ای برابر با یک چکش 5 کیلویی در حال پرتاب وارد کند.
۱.۲) کاهش هزینه‌های تعمیرات و توقف تولید
حادثه نه تنها به نیروی انسانی آسیب می‌زند، بلکه خرابی دستگاه، توقف خط تولید و هزینه‌های جانبی را هم در پی دارد. رعایت اصول ایمنی به معنای کاهش توقفات و افزایش بهره‌وری است.
۲) تجهیزات ایمنی فردی (PPE) مورد نیاز
یکی از اصلی‌ترین مواردی که هر اپراتور دستگاه تراش باید به آن توجه کند، استفاده از تجهیزات ایمنی فردی است.
۲.۱) عینک ایمنی یا شیلد محافظ
در حین تراشکاری، براده‌های فلزی با سرعت بالا پرتاب می‌شوند. یک ذره کوچک فلزی می‌تواند باعث آسیب دائمی به چشم شود. استفاده از عینک ایمنی شفاف یا شیلد محافظ الزامی است.
۲.۲) دستکش
دستکش‌ها باید فقط هنگام تنظیم ابزار استفاده شوند و هرگز در حین تراشکاری نباید دستکش به دست داشت، زیرا احتمال گیر کردن آن‌ها در قطعه کار یا سه‌نظام وجود دارد.
۲.۳) لباس کار مناسب
-
لباس نباید گشاد یا دارای بندهای آزاد باشد.
-
استفاده از لباس‌های ضد براده (پارچه ضخیم) برای جلوگیری از سوختگی ناشی از براده‌های داغ توصیه می‌شود.
-
دور کردن کراوات یا شال گردن هنگام کار الزامی است.
۲.۴) کفش ایمنی
کفش ایمنی با پنجه فولادی از پاها در برابر قطعات سنگین و براده‌های داغ محافظت می‌کند.
۲.۵) گوش‌گیر یا ایرپلاگ
در کارگاه‌هایی که چند دستگاه هم‌زمان روشن هستند، صدای بلند و طولانی می‌تواند باعث آسیب شنوایی شود.
۳) نکات ایمنی قبل از شروع تراشکاری
قبل از آنکه دستگاه را روشن کنید، باید یک چک‌لیست کامل ایمنی را اجرا کنید.
۳.۱) بررسی سلامت سه‌نظام و چهار‌نظام
-
فک‌ها باید محکم و بدون لقی باشند.
-
قطعه کار باید به‌درستی مرکز شود.
-
اگر از سه‌نظام کره‌نشان خدایار استفاده می‌کنید، دقت هم‌مرکزی آن تضمین شده است.
۳.۲) روغن‌کاری و سیستم خنک‌کننده
-
سطح روغن گیربکس باید در محدوده استاندارد باشد.
-
از آب‌صابون باکیفیت استفاده کنید تا تیغچه‌ها در طول تراشکاری نسوزند.
۳.۳) تنظیم سرعت و تغذیه
-
برای هر متریال، سرعت برش متفاوت است.
-
استفاده از سرعت بالا برای فلزات سخت می‌تواند باعث شکستن ابزار شود.
۴) نکات ایمنی در حین کار
۴.۱) فاصله ایمن از دستگاه
اپراتور باید همیشه در موقعیتی بایستد که در صورت پرتاب قطعه، خطر آسیب کمتر باشد.
ایستادن در سمت کناری دستگاه بهتر از روبه‌رو است.
۴.۲) عدم لمس قطعه در حال چرخش
حتی لمس کوتاه قطعه می‌تواند باعث بریدگی شدید یا کشیده شدن دست به داخل دستگاه شود.
۴.۳) استفاده از محافظ‌های ایمنی
در بسیاری از دستگاه‌های مدرن، محافظ‌های شفاف یا فلزی روی سه‌نظام نصب می‌شود. این محافظ‌ها نباید برداشته شوند.
۴.۴) عدم استفاده از دستکش در حین براده‌برداری
براده‌های مارپیچی گاهی دور سه‌نظام پیچیده می‌شوند. اپراتور باید صبر کند تا دستگاه کاملاً متوقف شود و سپس با یک قلاب مخصوص براده‌ها را جدا کند.
۵) نکات ایمنی پس از پایان کار
-
دستگاه را کاملاً خاموش کنید.
-
تمیزکاری سه‌نظام و چهار‌نظام را انجام دهید.
-
روغن‌کاری روزانه برای جلوگیری از زنگ‌زدگی انجام شود.
-
ابزارها و تیغچه‌ها در جای مناسب قرار داده شوند.
۶) خطاهای رایج اپراتورها
-
بستن ناقص قطعه کار.
-
روشن کردن دستگاه بدون چک‌کردن سرعت.
-
استفاده از ابزار کند یا شکسته.
-
نادیده گرفتن لرزش غیرطبیعی دستگاه.
۷) آموزش و فرهنگ‌سازی ایمنی
خدایار ماشین‌تراش با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، اپراتورها را با آخرین استانداردهای ایمنی و نکات فنی آشنا می‌کند. آموزش نقش مهمی در کاهش 70٪ از حوادث ایفا می‌کند.
۸) نقش سه‌نظام و چهار‌نظام در ایمنی
-
استفاده از سه‌نظام و چهار‌نظام باکیفیت (مانند مدل‌های کره‌نشان خدایار) باعث می‌شود که قطعه کار با کمترین خطا و لرزش بسته شود.
-
فک‌های ضعیف یا دچار سایش، بزرگ‌ترین خطر پرتاب قطعه هستند.
۹) نکات ویژه برای کار با دستگاه تراش CNC
دستگاه‌های CNC به دلیل کنترل نرم‌افزاری، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و کنترل دوگانه ایمنی هستند:
-
بررسی کدهای G و M پیش از شروع کار.
-
نصب محافظ‌های اضطراری.
-
عدم ورود اپراتور به محوطه دستگاه در حین کار.
۱۰) نگهداری و ایمنی در بلندمدت
-
سرویس‌های دوره‌ای ماهانه و سالانه.
-
تعویض به موقع یاتاقان‌ها و تسمه‌ها.
-
بررسی و تعویض روغن گیربکس.
-
تست سیستم‌های ایمنی دستگاه.
۱۱) خدمات خدایار برای ارتقاء ایمنی
-
تأمین سه‌نظام و چهار‌نظام کره‌نشان با کیفیت بالا.
-
ارائه چک‌لیست‌های نگهداری و ایمنی.
-
مشاوره تخصصی برای انتخاب دستگاه ایمن بر اساس نوع صنعت.
۱۲) جمع‌بندی
ایمنی در کار با دستگاه تراش موضوعی نیست که بتوان آن را نادیده گرفت. رعایت اصول ایمنی، استفاده از تجهیزات حفاظتی و انتخاب قطعات باکیفیت، تضمین‌کننده سلامت اپراتور و کیفیت محصول است.
با محصولات و خدمات خدایار ماشین‌تراش، می‌توانید علاوه بر ارتقاء ایمنی، بهره‌وری و کیفیت کارگاه خود را نیز به حداکثر برسانید.